czwartek, 10 grudnia 2015

Krzyż i załoga Fortu VII.

Wraz z trzecim rozbiorem Polski -1795 r ziemie po zachodniej stronie Bugu zagarnęła Austria. Następnie w 1809 weszły one w skład Księstwa Warszawskiego, a od 1815 Królestwa Polskiego złączonego z Imperium Rosyjskim. Po upadku powstań -listopadowego i styczniowego carat przystąpił do zniesienia autonomii polityczno -administracyjnej Królestwa i rozpoczął proces wzmożonej rusyfikacji.
W 1868 roku władze carskie, w ramach polityki represji, wydały rozporządzenie zabraniające stawiania krzyży katolickich przy drogach publicznych,na polach i posesjach prywatnych. Zabroniono dokonywania naprawy krzyży już istniejących.
Mieszkańcy tych ziem broniąc swojej tożsamości, wiary i religii stosowali różne formy oporu.
Jedną z nich było potajemne stawianie krzyży na rozstajach dróg i w innych miejscach publicznych.
Oto relacja świadka i uczestnika takiego wydarzenia:
"Krzyż na dawnej drodze z Samowicz do Terespola stawialiśmy w czerwcu przed świętymi Piotrem i Pawłem w roku 1901 lub 1902, ja Antoni Semczuk, mój kum Bernard Fedorowicz, mój szwagier Adam Zaręba, Paweł Trochimiuk i jeszcze ktoś piąty, chyba Jan Michalczuk- wszyscy z Łobaczewa Małego.
Prawosławni w nocy ścieli nasz krzyż.
Koło krzyża zostawili czapkę żołnierską.Kunikowski, kowal z Samowicz,ojciec obecnego kowala, zrobił żelazne sztaby zaraz następnego dnia i w nocy znowu ten krzyż postawiliśmy, tym razem skuty sztabami.
Do dzisiaj on stoi.
Z czapką żołnierską udała się garść ludzi do Terespola,do Rotmistrza (komendanta ) 7 Fortu- że widocznie jego żołnierze krzyż porżnęli. Rotmistrz, człowiek dobry, pobożny, oburzył się- "krzyż porżnęli!" Kazał całej rocie (załoga fortu) stanąć natychmiast przed sobą. Wszyscy mieli czapki. Rotmistrz mówi- "widzicie,wszyscy mają czapki, to nie oni krzyż ścięli".*
   Przybliżone miejsce usytuowania krzyża-czerwony owal.Mapa WIG-z 1925 r.
 Jedna kopiejka rosyjska z 1901r.

Po prawej stronie stoją dwa krzyże.Wyższy drewniany postawiony w latach 1901-2.Droga prowadzi do Fortu VII w Łobaczewie.Foto;K.Tarasiuk.Marzec -2011r.
Na pierwszym planie stary krzyż drewniany z 1901-2 roku, skuty sztabami .Obok niego  o wiele"młodszy" -chyba z 1990 r? -krzyż żelazny .Foto ;K.Tarasiuk.Rok-2013.
Foto;K.Tarasiuk
 Po lewej- stary krzyż drewniany,po prawej-krzyż żelazny.Foto;Krzysztof Tarasiuk.Rok 2013.

 Na temat drewnianego krzyża Julian Kowaluk z Kuzawki podał:


"Na drodze z Samowicz do Terespola stoi stary, wzięty w żelazne sztaby, krzyż. Stawiano go w nocy po kryjomu, za czasów niewoli religijnej. Wójt Kobylan (carskiej administracji) mówił Żydom, żeby ścieli" drzewo" przy drodze,że im za to dobrze zapłaci. Żydzi zgodzili się, ale jak zobaczyli, że to krzyż, nie chcieli ścinać. Wtedy wójt najął do ścięcia dwu ruskich pijaków. Ci w nocy krzyż porżnęli na kilka części, ale nasi wzięli go w sztaby i znowu postawili.
Dotąd stoi".*

Marzec 2015r.Stoi krzyż żelazny.Stary krzyż drewniany chwilowo zdemontowany do konserwacji i dalszego zabezpieczenia.
 Data przy krzyżu żelaznym-25.V.1990.

Maj.2015 r.Powrót starego krzyża na swoje miejsce-po konserwacji i w specjalnej ochronnej obudowie. Zdemontowany po lewej stronie krzyż żelazny.

Maj-23.05.2015r.Montaż tablicy pamiątkowej przy starym krzyżu.


Napis na tablicy pamiątkowej.








Krzyże na swoim historycznym miejscu-po odnowieniu.

 Uroczystości poświęcenia starego odnowionego krzyża.Maj 2015r.Foto; Zasoby Gminy Terespol.

 Droga prowadząca do Fortu VII w Łobaczewie.Listopad 2015r.

 Fort VII w Łobaczewie z lotu ptaka.Foto;G.Maciuk.Rok 2012.

Fort VII w Łobaczewie-widok z lotu ptaka.Rok 2015.Foto z ; Zasoby Gminy Terespol.


 W czasie przebudowy drogi.Foto;25.06.2023r


Przy gładkiej drodze.Foto;30.07.2023r.



*ks.Zdzisław Oziembło.Wierni Bogu i Ojczyźnie. Ośrodek Wschodni-Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana.Biała Podlaska 2001 ,str.33

Opracował i pozostałe foto: K.Niczyporuk