Pierwszy stały drewniany most na Bugu- między Brześciem, a Błotkowo- (Terespol od 1697 roku), postawiono w początkowym okresie panowania króla Zygmunta II Augusta (1548-1572). 1*
Brześć już wtedy był prężnym ośrodkiem politycznym i gospodarczym.W XVI wieku odbywały się tu znane targi brzeskie. Przez Brześć przechodziły drogi o dużym znaczeniu dla całej Litwy i Polski-"szlak królewski" 2* łączący dwie stolice Kraków i Wilno, "gościniec łukowski" do Łukowa, Radomia i dalej na zachód Europy oraz droga z Brześcia do Chełma.
Brześć już wtedy był prężnym ośrodkiem politycznym i gospodarczym.W XVI wieku odbywały się tu znane targi brzeskie. Przez Brześć przechodziły drogi o dużym znaczeniu dla całej Litwy i Polski-"szlak królewski" 2* łączący dwie stolice Kraków i Wilno, "gościniec łukowski" do Łukowa, Radomia i dalej na zachód Europy oraz droga z Brześcia do Chełma.
W tych warunkach stały most na Bugu był wielkim atutem miasta.
Niestety, mosty drewniane nie były zbyt trwałe. Znawcy tematu żywotność ówczesnych mostów drewnianych oceniali na około dwadzieścia pięć -trzydzieści lat. Często kończyły one żywot wcześniej ulegając zniszczeniom wojennym, powodziom i spiętrzonej krze lodowej. Tylko o niektórych mostach pozostały lakoniczne wzmianki pisane. Czytamy w nich, że następny nowy most na Bugu miedzy- Brześciem, a Błotkowem zbudowano w 1571 roku. 3*
O tym jak wyglądały te mosty nic nie wiemy. Pomocna w takich okolicznościach może się okazać metoda porównawcza. W tym bowiem okresie lata 1568-73 wybudowano pierwszy stały drewniany most przez Wisłę w Warszawie. O nim zachowało się więcej zapisek, rysunek, rycina, a fraszką-
"Na most warszawski" uwiecznił to dzieło poeta -Jan Kochanowski (1530-1584). Most Zygmunta Augusta-taką ma nazwę, miał około 500 m długości, oparty był na 18-22? stałych podporach, posadowionych na palach. Od strony warszawskiej Pragi podpory były pływające-łyżwowe, co umożliwiało przepływ statków. Most miał 6 m szerokości, a przed krą lodową chroniły go izbice.Wykonano go z drewna dębowego i sosnowego.Chroniony był przez Bramę-Wieżę Mostową. Most użytkowano trzydzieści lat, aż został zniszczony przez powódź w 1603 roku.
"Na most warszawski" uwiecznił to dzieło poeta -Jan Kochanowski (1530-1584). Most Zygmunta Augusta-taką ma nazwę, miał około 500 m długości, oparty był na 18-22? stałych podporach, posadowionych na palach. Od strony warszawskiej Pragi podpory były pływające-łyżwowe, co umożliwiało przepływ statków. Most miał 6 m szerokości, a przed krą lodową chroniły go izbice.Wykonano go z drewna dębowego i sosnowego.Chroniony był przez Bramę-Wieżę Mostową. Most użytkowano trzydzieści lat, aż został zniszczony przez powódź w 1603 roku.
Mosty na Bugu naprzeciw Brześcia-Błotkowo były pewnie skromniejsze, ale koncepcja budowy i wygląd, zapewne -podobne.
Ponad dwieście lat później zapisano, że "porządny" i "bezpieczny" most na Bugu wybudował Jerzy Flemming (1699-1771), podskarbi wielki litewski i właściciel Terespola.
Po III rozbiorze Polski-1795 r nową granicę ustanowiono na Starym Bugu. Terespol znalazł się w granicach Cesarstwa Austrii, a Brześć w carskiej Rosji.
Wtedy to właśnie generał, inżynier Piotr Suchtelen (1751-1836)- Holender- w służbie carskiej, najpierw przedstawił projekt fortyfikacji Modlina, a w kilka lat później wskazał potrzebę budowy wielkiej twierdzy w Brześciu.
Powstanie Księstwa Warszawskiego (1807-1815), wyprawa Napoleona na Rosję-1812, plany budowy twierdzy przesunęły w czasie. W latach 1819-1823 rząd Królestwa Polskiego wybudował Trakt Brzeski- nowoczesną drogę bitą z kamienia, z Warszawy do Brześcia. Wówczas to, tuż za Terespolem, na Starym Bugu wybudowano pierwszy most, ale już- nie drewniany, lecz wiszący -stalowy. Projektantem i wykonawcą mostu był holenderski inżynier J.H.Singels. Ten sam inżynier około 1836 roku zaprojektował i wybudował most wiszący w Twierdzy Modlin. W latach 1836-1840 został też, zbudowany okazały most wiszący na głównym nurcie rzeki Bug, na wysokości Brześcia i Terespola. Czy i ten most był dziełem inż.Singelsa?
Dopisek.Dnia 12.08.2021r.Poszukując odpowiedzi na to pytanie,odnalazłem link w którym stwierdza się,że w 1836 r projekt mostu wiszącego na głównym nurcie Bugu został opracowany przez grupę rosyjskich inzynierów wojskowych.tytuł pracy-"Krótkie historyczne dane o rozwoju budownictwa mostowego w Rosji." rok wydania 1898,str. 94-ten link"http://gpntb.dlibrary.org/ru/nodes/1698-nikolai-l-f-kratkie-istoricheskie-dannye-o-razvitii-mostovogo-dela-v-rossii-spb-1898#mode/inspect/page/96/zoom/5">
Będąc w cytadeli Twierdzy Brzeskiej mam w wyobraźni plan Georga von Fjurstenhofa z 1740 roku, która ukazuje stary Brześć i Terespol z tego okresu. Stare miasto Brześć od północy, wschodu i południa oblewała rzeka Muchawiec. Od zachodu główny nurt rzeki Bug. Na takiej wyspie- sto lat później, zbudowano Cytadelę Twierdzy Brzeskiej. Cytadela miała bramy ukierunkowane na cztery strony świata. Przejazd z Cytadeli w kierunku północnym odbywał się Bramą Białostocką (Brygidska), w kierunku wschodnim Bramą Brzeską (Sztabowa), a w kierunku południowym Bramą Chełmską (Szpitalna). Nazwy bram ulegały zmianom w poszczególnych okresach. Te okresy to: carski, polski, radziecki- obecnie białoruski.
Osobiście interesuje mnie najbardziej brama prowadząca w kierunku zachodnim- na Umocnienie Terespolskie i ją chciałbym w tym poście przedstawić. Ta brama na cześć Terespola została nazwana -Bramą Terespolską. W ten sposób Terespol został dowartościowany- i w nazwie bram, znalazł się w gronie miast które posiadały taka rangę jak: Białystok, Brześć i Chełm.
Brama Terespolska była wybudowana z czerwonej cegły, dwupiętrowa,w okresie polskim 1919-1939 -była nazywana Bramą Saperską. Wtedy też dobudowano do niej kolejne trzy piętra. Umieszczono tam zbiorniki z wodą i wówczas Brama pełniła funkcję wieży ciśnień. Górne piętra Bramy zostały mocno uszkodzone- w trakcie obrony Twierdzy, w czerwcu 1941 r. Ze względu na możliwość zawalenia się Niemcy usunęli- uszkodzone, trzy górne piętra.
Na niemieckiej kronice filmowej widzimy wjazd do Twierdzy Brzeskiej Hitlera i Mussoliniego- 26.08 1941 r . 4* Na tej kronice Brama Terespolska jest widoczna. Generalnie jej zarys- z tamtego okresu, zachował się do naszych dni.
Pisząc o Bramie Terespolskiej należy wspomnieć o moście wiszącym na Bugu, który już wówczas był podziwiany i uchodził za jeden z największych w carskiej Rosji.
Na niemieckiej kronice filmowej widzimy wjazd do Twierdzy Brzeskiej Hitlera i Mussoliniego- 26.08 1941 r . 4* Na tej kronice Brama Terespolska jest widoczna. Generalnie jej zarys- z tamtego okresu, zachował się do naszych dni.
Pisząc o Bramie Terespolskiej należy wspomnieć o moście wiszącym na Bugu, który już wówczas był podziwiany i uchodził za jeden z największych w carskiej Rosji.
Widok starego Brześcia na makiecie.Brzeskie Muzeum Sztuki -Brześć-Białoruś.
Na pierwszym planie-na makiecie,Zamek Brzeski. Po prawej stronie rzeka Muchawiec wpadająca do rzeki Bug. Dalej most na Bugu w kierunku osady Błotkowo po zachodniej stronie rzeki.
Most w zbliżeniu.
Po zachodniej stronie Bugu-osada Błotkowo.
Foto: z zasobów ,Memorialnego Kompleksu "Twierdza Brzeska-bohater"-Brześć -Białoruś.*
Jadąc od strony Terespola, opisał most wiszący na Bugu-"liczył się w tym czasie jednym z lepszych w Rosji"i "byliśmy zdumieni doskonałym łańcuchowym mostem"- prowadzącym do Twierdzy Brześć Litewski. W swoich zapiskach porównał go do wcześniejszego mostu na rzece Fontanka - z 1823r. w Sankt Petersburgu.
Most na Bugu wedle niego był wyraźnie dłuższy, zaczepiony na stalowych linach, natomiast petersburski krótszy, ale szerszy i zawieszony na lanych żeliwnych łańcuchach. Foto: powyżej.
Konstrukcję nośną stanowiły druciane liny stalowe wsparte na wysokich podporach -pylonach, po trzy z obu stron rzeki ,zakotwione na przyczółkach. Góra środkowego pylonu zwieńczona była dwugłowym orłem carskim. Elementem ozdobnym pylonów były -maszkarony-stylizowana głowa ludzka lub zwierzęca. Na tym foto widok w kierunku Bramy Terespolskiej. Rok 1911.
Foto; z zasobów Memorialnego Kompleksu "Twierdza Brzeska-bohater"Brześć.*
Foto: z zasobów Memorialnego Kompleksu "Twierdza Brzeska-bohater"-Brześć. *
Foto: z zasobów Memorialnego...*
Foto: z zasobów Memorialnego...*
Foto: z zasobów Memorialnego...*
Foto: z zasobów Memorialnego Kompleksu "Twierdza Brzeska-bohater"*.
Brama Terespolska na filmie niemieckim.Od minuty 3.14 do3.18,https://www.youtube.com/watch?v=-Bp-ISseiR8
https://www.youtube.com/watch?v=-Bp-ISseiR8
Współczesny widok Bramy Terespolskiej.Foto zrobione z dawnego Umocnienia Terespolskiego Twierdzy Brzeskiej-obecna nazwa to- Wyspa Pograniczna. Most Saperski-Terespolski został -prawdopodobnie, ostatecznie zniszczony w 1944 roku. Władze Białorusi podejmują starania aby most w tym miejscu odbudować.
Foto: A.Korkotadze-2012r.
W najbliższym czasie Brama Terespolska ma być odnawiana.
Przez lata, inicjatywa ta, była przedmiotem wielu rozmów i dyskusji-w tym na poziomach między państwowych i... chyba ?. Nadal pozostaje otwarta.?-Już nieśmiało, ale jeszcze czasem pomysł wraca.
Czerwoną linią zaznaczyłem- przybliżony projekt, przebiegu trasy przejścia granicznego dla pieszych.
Ta inicjatywa-poszerzona o przejście rowerowe, w roku 2018 -https://www.youtube.com/watch?v=wby-6YoTimA
Rezultaty w roku 2019-https://photos.google.com/
Wycieczki rowerowe do Brześcia w roku 2019.
w czerwcu-http://mokterespol.com/index.php/1260-iii-wycieczka-rowerowa-do-brzescia-i-okolic-w-poszukiwaniu-wspolnej-historii-29-30-06-2019
fotorelacja z tej wycieczki-8http://mokterespol.com/index.php/imprezy/1270-iii-wycieczka-rowerowa-do-brzescia-i-okolic-w-poszukiwaniu-wspolnej-historii-29-30-06-2019-relacja?fbclid=IwAR0v_UZlYqvVVBEYUAMJYfplZzgIUZjvnARQnzP_22yqNYK7-87B547xu-8
w lipcu-https://www.facebook.com/events/462500437887751/
fotorelacja z tej wycieczki- https://www.facebook.com/media
-w sierpniu-http://mokterespol.com/index.php/1274-iv-wycieczka-rowerowa-do-brzescia-w-poszukiwaniu-wspolnej-historii-17-18-08-2019
http://mokterespol.com/index.php/1282-iv-wycieczka-rowerowa-do-brzescia-w-poszukiwaniu-wspolnej-historii-17-18-08-2019-relacja
Korzystałem z:
1* Jerzy Sroka -Brześć nad Bugiem.str.27.
2* http://prochowniaterespol1.blogspot.com/2013/01/krolowie-szlaku-jagiellonskiego-w.html
3* Monografia Gminy Terespol Stanisław Jadczak, Kobylany 2015r,str.23
4* http://prochowniaterespol1.blogspot.com/2013/03/z-lotniska-terespol-do-twierdzy.html
* Fotografie pochodzą z Memorialnego Kompleksu "Twierdza Brzeska -bohater". Brześć-Białoruś.
